در این مراسم معنوی که باحضور جمعی از میهمانان ضیافت الهی و پس از اقامه نماز جماعت ظهر و عصر برگزار شده بود حجت الاسلام والمسلمین حاج سید علی آیت اللهی در دو بخش به بیان مسائل شرعی و مسائل دینی  پرداختند .

مسائل شرعی

یادگار امام جمعه فقید جهرم در بخش مسائل شرعی به برخی از احکام مربوط به روزه و روزه داری پرداختند که  مشروح مطالب مطرح شده به استحضار می رسد :

روزه یکی از واجبات شریعت اسلام است که بر هر انسان عاقل و بالغی که به سن تکلیف رسیده باشد و قدرت بدنی بر انجام روزه داشته باشد واجب است به شرط آنکه این شخص مسافر نباشد ، البته به شرایطی که احکام مربوط به مسافرت شخص روزه دار در مورد او حکم نکند ، و دیگری اینکه در مورد خانم ها در زمان عادت ماهیانه خودشان نباشند .

پس روزه بر چند طایفه واجب نیست :

- کسی که قدرت بدنی برای روزه گرفتن ندارد مانند کسی که مریض و بیمار است البته آن نوع بیماری که گرفتن روزه برایش ضرر داشته باشد .

اگر کسی بیمار است و در صورتی که روزه برود بیماری اش را بیشتر می کند و یا اینکه بهبودی این بیماری را به تاخیر می اندازد گرفتن روزه بر چنین شخصی واجب نیست .

- کسانی که به دلیل کهولت سن پیرمرد و پیرزن هستند و روزه گرفتن برایشان مشقّت دارد و توانی برای آن ندارند بر چنین افرادی نیز روزه واجب نیست .

- زنی که حامله است و روزه گرفتن یا برای خودش یا جنینش ضرر داشته باشد بر چنین شخصی نیز روزه واجب نیست .

- زنی که به بچه شیر می دهد اگر روزه داری باعث کاهش میزان شیرش بشود یا به بدنش ضرری وارد بشود بر چنین شخصی نیز روزه واجب نیست .

این کسانی که روزه بر آنها واجب نیست وظایفی در مورد قضا یا کفاره دارند که احکام آن تقدیم می گردد :

- اگر انسان در طول ماه مبارک رمضان روزه اش را به خاطر مسافرت ، البته با رعایت اصول هشت گانه ای که برای سفر است ، افطار کند یا خانمی که بدلیل عادت ماهیانه ای که دارند افطار بکند وظیفه این دو طایفه این است که بعد از ماه مبارک رمضان قضای این روزه هایی که افطار کرده اند را حتما تا قبل از ماه رمضان سال بعد بجا بیاورند .

- اگر شخص مسافر یا خانمی که عادت ماهیانه دارد تا قبل از ماه رمضان سال بعد قضای روزه هایشان را نگیرند علاوه بر اینکه باید قضای روزه های سال قبل را بجا بیاورند بایستی به ازای هر روز کفاره روزه را نیز پرداخت کنند .

- کسی که به خاطر بیماری نتوانسته است روزه بگیرد اگر بعد از ماه مبارک رمضان بیماری اش برطرف شد و توانست روزه اش را بگیرد باید قضای آن روزه هایی که بدلیل بیماری نگرفته است را بگیرد . 

- اگر کسی مدت بیماری اش از رمضان امسال تا ماه رمضان سال آینده ادامه پیدا کند و نتواند قضای روزه های خود را بجا آورد  بر چنین شخصی لازم نیست قضای روزه هایش را بگیرد ولی در عوض هر روز باید " کفاره روزه " یعنی یک مدّ طعام به فقیر بدهد .

- کسی که بدلیل کهولت سن و ناتوانی جسمی نتواند روزه بگیرد بر چنین شخصی روزه واجب نیست ولی باید در عوض هر روز یک مدّ طعام به فقیر بدهد . برای چنین افرادی نیز قضای روزه وجود ندارد .

کفّاره چیست ؟

کفاره یعنی عوض هر روز هفتصد و پنجاه گرم گندم یا خرما یا برنج ، یعنی چیزی که غذای غالب مردم است ، به نیت کفاره روزه به فقیر بدهد .

" کفاره عذری " یعنی کفاره ای که انسان باید بدلیل عذرهایی چون بیماری یا مسافرت و ... به فقیر بپردازد .

در کفاره های عذری شرط آن است که انسان خود جنس را به فقیر بدهد . یعنی اگر کسی خواست کفاره بدهد باید در عوض هر روز هفتصد و پنجاه گرم یا خود گندم یا خود خرما یا خود برنج بدهد .

مثلا اگر کسی بخاطر کهولت سن یک ماه را روزه نگرفته است باید حساب بکند ( کیلوگرم 22/5= گرم 22500= 750 * 30 ) یعنی 22/5 گندم یا 22/5 برنج یا 22/5 خرما بدهد .

نکته : اگر خواست پول کفاره را حساب کند و به فقیر بدهد باید این شرط را با فقیر بکند که حتما این پول را جهت خرید نان یا برنج یا خرما هزینه کند .

مباحث دینی

مطالب جلسه قبل به اینجا رسید که در ماه مبارک رمضان که ماه میهمانی خداست نباید فراموش کنیم که دعوت کننده این میهمانی خود خداست و میهمان اصلی و ویژه اش پیامبر عظیم الشان اسلام (ص) و اوصیا و اهل بیت پاک و مطهرش (ع) هستند و اگر ما این شرافت و کرامت ورود  به این ضیافت الهی را پیدا کرده ایم به تصدّق سر پیامبر (ص) و اهل بیت پاک آنحضرت است .

پیامبر عظیم الشان اسلام (ص) در اواسط خطبه شعبانیه ، که امام علی (ع) از پیامبر اکرم (ص) نقل کرده اند ، می فرمایند :

أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَكُمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِكُمْ فَفُكُّوهَا بِاسْتِغْفَارِكُمْ وَ ظُهُورَكُمْ ثَقِيلَةٌ مِنْ أَوْزَارِكُمْ فَخَفِّفُوا عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِكُمْ

پیامبر (ص) فرمود این را بدانید که انسان در گرو اعمال خودش می باشد . اعمال انسان جان انسان را به گرو می گیرد . این یکی از نکات مهم است که هم قرآن روی آن زیاد تاکید کرده است و هم در روایات اهل بیت و پیامبر عظم الشان اسلام است که انسان در گرو اعمال خودش است . مرهون است .

مرهون از ماده " رهن " است رهن این است که اگر کسی چیزی را از دیگری قرض بگیرد و برای گرفتن قرض چیزی را به گرو بگزارد که اگر قرضش را پرداخت نکرد شخص قرض دهنده از آنچه شخص قرض گیرنده گرو قرار داده است بردارد .

به آن مالی که انسان در پیش کسی که چیزی را از او قرض گرفته است می گزارد " مال مرهونه " می گویند .

خصوصیت مال مرهونه آن است که هیچ کس نمی تواند در آن تصرّف کند . یعنی حتی کسی که مالی را گرو می گذارد نمی تواند در آن تصرفی ایجاد کند .

لذا پیامبر (ص) فرمودند مواظب باشید چرا که شما در گرو اعمالتان می باشید . یعنی اگر انسان مداومت به انجام کاری بکند جان انسان در گرو آن کار قرار می گیرد .

اگر نعوذ بالله انسان بر اعمال زشت ، قبیح و معصیت مداومت پیدا کرد جانش به گرو آن می رود و نشانه آن این است که گاهی انسان مثلا می گوید من دلم می خواهد اول وقت نماز بخوانم ، دلم می خواهد ماه رمضان روزه بگیرم ، دلم می خواهد به مسجدی که کنار خانه مان است بروم و ... اما نمی دانم چرا نمی توانم ! این به دلیل آن است که جان انسان به گرو رفته است .

اول ظهر صدای اذان می آید ، صدای موذن می آید ، مسجد باز است ، توان رفتنش هم هست ، دلمان هم می خواهد که به مسجد برویم اما احساس می کنیم دست و پاهایمان در غل و زنجیر است و نمی توانیم برویم . این همان رهن است و جانمان به گرو رفته است یعنی طوری به گرو رفته است که با وجود آنکه دلمان می خواهد کاری را انجام بدهیم قادر به انجامش نیستیم و نمی توانیم . این خیلی خطرناک است .

برعکسش هم هست . وقتی کسانی که مداومت بر انجام کارهای حسنه و کارهای صواب دارند به یک کار بد می رسند حتی اگر دلشان هم بخواهد که به طرف آن کار بروند دیگر نمی روند و انگار قدرت رفتن به سمت کار بد از او سلب شده است .

خداوند مَلَکی را برای کسی که مداومت به اعمال حسنه دارد قرار می دهد و این حالت محافظتی را برای انسان بوجود می آورد و اگر موقعیت گناهی هم بوجود آمد او را حفظ می کند تا به طرف آن گناه نرود .

پیغمبر (ص) فرمود شما در گرو کارهایتان هستید . اگر خدای نکرده جانتان به گرو کارهای معصیت رفته است " فَفُكُّوهَا " فکّ رهن بکنید و جانتان را از گرو آن بیرون بیاورید . خودتان مالک خودتان بشوید .  با چه چیزی ؟!. " بِاسْتِغْفَارِكُمْ " با توبه و استغفار فکّ رهن کنید . حالا که به میهمانی خدا آمده اید مواظبت کنید که دعوت خداست و میهمان اصلی و یگانه آن پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) هستند . شما هم جانتان را از گرو کارهای زشت بوسیله استغفار و توبه باز کنید . " وَ ظُهُورَكُمْ ثَقِيلَةٌ مِنْ أَوْزَارِكُمْ " و این دوش های سنگین شده از بار معصیت هایتان را سبک کنید .

ظهورکم : کمرهایتان

ثقیلة : سنگین شدن

من اوزارکم : از معصیت ها

خفّفوا : سبک بکنید

بطول سجودکم : با سجده های طولانی

" فَخَفِّفُوا عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِكُمْ " باسجده های طولانی بار سنگین معصیت را از دوش خود بردارید .

این مساله نکته ای است که پیامبر اکرم (ص) میان خطبه شعبانیه آن را گوشزد کرده است . چرا ؟! . چون کسی که ما را به این میهمانی دعوت کرده است خداست و میهمان اصلی آن نیز پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) هستند . این خدای متعال و این پیامبر(ص) و اهل بیت (ع) ، که یکی میزبان هست و دیگری میهمان ، هر دو یک صفت مشترک دارند .

دعای مجیر از دعاهای بسیار ارزشمند است و در روایات است که اگر کسی این دعا را در روزهای سیزدهم ، چهاردهم و پانزدهم (ایام البیض) ماه مبارک رمضان بخواند خداوند تمام گناهان او را اگر چه به تعداد برگهای درختان باشند می آمرزد . این دعای مجیر ازدعاهای بسیار عجیب و بارکت است که از جانب پیامبر اسلام (ص) رسیده است مخصوص همین ایام البیض ماه مبارک رمضان است و فرموده اند هرگاه که دلتان خیلی اندوهناک است این دعا را بخوانید که از دلهایتان رفع همّ و غم می شود .

در دعای مجیر یکی از اسم هایی که پیامبر (ص) برای خداوند بکار می برد کلمه " طاهر " است .

سبحانک یا قاهر تعالیت یا طاهر اجرنا من النار یا مجیر

خداوند متعال معدن پاکی و طهارت است و کلمه طاهر از اسمای الهی است .

طاهر یعنی پاک ، نور محض ، الله نور . خداوندی که معدن پاکی و طهارت است میزبان است و میهمانان اصلی و ویژه ، که پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) هستند ، همان هایی هستند که خداوند به طهارت و پاکی آنها در قرآن آیه نازل کرده است که " انّما یرید الله لیذهب عنکم الرّجس اهل البیت و یطهّرکم تطهیرا " .

خداوند اراده کرده است که پیامبر و اهل بیتش پاک باشند و خداوند آنها را پاک کرده است . مظهر نور هستند و ذره ای ناپاکی و ناخالصی در آنها نیست . اینها اصحاب کسای پیامبر (ص) هستند که خداوند آیه تطهیر را در شان آنها نازل کرده است .

وقتی جبرئیل صدا زد که خدایا اینها چه کسانی هستند " فقال الامین جبرائیل یا ربّ و من تحت الکسا " خداوند فرمود " فقال عزوجل هم اهل بیت النبوه و معدن الرساله هم فاطمه و ابوها و بعلها و بنوها " این عبا و خیمه گاه پیغمبر (ص) عمودی به نام فاطمه (س) دارد که پدرش و همسرش و فرزندانش در این خیمه گاه طهارت و پاکی و صفا قرار دارند .

چنین افرادی میهمان اصلی این ماه مبارک رمضان هستند . خداوند متعال اسم شریفش طاهر است و پیامبر (ص) و اهل بیت (ع)  با آیه نطهیر  شناخته و معرفی شده اند .

پیامبر (ص) از همگان خواسته است که شما نیز در این ماه مبارک رمضان سعی کنید این طهارت و پاکی نفس را برای خودتان داشته باشید و این کار نگه داشتن حرمت میهمانی است و حرمت میهمانی خدا این است که انسان با طهارت نفس باشد و نفس خودش را پاک بکند .

همانطوری که خداوند برای طهارت بدن انسان احکامی گذاشته است و فرموده است که این بدن شما گاهی به برخی از نجاسات ، مانند خون ، شراب و ... که نجس العین هستند ، نجس می شود روح انسان نیز گاهی به نجاست کشیده می شود .

** چیز نجس العین اگر به بدن یا لباس انسان اصابت کرد انسان باید حتما برای نماز آنها را پاک کند .

بعضی از چیزها هستند که اگر به روح انسان اصابت کنند جان انسان ناپاک می شود و تمام معصیت ها و گناهان از این قبیل هستند که روح را ناپاک می کنند .

خداوند فرموده است من دوست می دارم کسانی را که در راه پاکسازی ناپاکی های روحشان از طریق توبه و طهارت قدم برمی دارند . " ان الله یحبّ التوّابین و یحبّ المتطهّرین " .

لذا پیامبر(ص) فرمود جانتان را با توبه و سجود طولانی پاک کنید .

خداوند بارها و بارها وقتی در قرآن کریم حکمی را می فرماید دلیل آن را پاک شدن و طهارت روح انسان معرفی می کند . در سوره مائده خداوند می فرماید " وَلَـكِن يُرِيدُ لِيُطَهَّرَكُمْ "  خدا این احکامی را که می آورد برای آن است که شما را پاک گرداند .

این آیه " وَلَـكِن يُرِيدُ لِيُطَهَّرَكُمْ " در ذیل آیه وضو ، غسل و تیمم است .

یک آیه ای در قرآن است که خداوند می فرماید :

" يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فاغْسِلُواْ وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُواْ بِرُؤُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَينِ وَإِن كُنتُمْ جُنُبًا فَاطَّهَّرُواْ وَإِن كُنتُم مَّرْضَى أَوْ عَلَى سَفَرٍ أَوْ جَاء أَحَدٌ مَّنكُم مِّنَ الْغَائِطِ أَوْ لاَمَسْتُمُ النِّسَاء فَلَمْ تَجِدُواْ مَاء فَتَيَمَّمُواْ صَعِيدًا طَيِّبًا فَامْسَحُواْ بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُم مِّنْهُ مَا يُرِيدُ اللّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُم مِّنْ حَرَجٍ وَلَـكِن يُرِيدُ لِيُطَهَّرَكُمْ وَلِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ "

وقتی برای نماز بلند می شوید صورت و دست هایتان را بشویید . اگر جنب هستید و غسل به گردنتان است غسل کنید . اگر آب ندارید تیمم بکنید ..... " وَلَـكِن يُرِيدُ لِيُطَهَّرَكُمْ " ولی خدا اراده کرده است که شما را پاک بکند .

در وضو و غسل مکن است انسان بگوید وقتی انسان آنها را انجام می دهد بدنش پاک می شود اما در تیمم بدن انسان پاک نمی شود . چون مثلا وقتی دست به خاک آلوده را به صورت می زنیم صورت انسان خاک آلوده می شود .

اینکه خداوند می فرماید این احکام برای آن است که شما را پاک بکنم یعنی در این به خاک آلوده شدن صورتهایتان وقتی شما صورت خودتان را به خاطر خدا و برای حکم خدا خاک آلوده کردید وقتی این نجاست کبر و  منیّت از دل شما رفت آن موقع پاک می شوید .

همچنانچه انسان مواظب است تا بدنش پاک و تمیز باشد این جان و روح انسان نیز که گاها بواسطه برخی اعمال کثیف شده است نیازمند مراقبت است . اگر عمل کثیف باشد روح را کثیف می کند . اگر عمل انسان زیبا باشد روح را زیبا می کند . لذا آنچه خدا و پیامبر (ص) دراین میهمانی ماه مبارک رمضان از انسان می خواهند پاکی از منیّت و کبر و غرور و ... است و باید انسان در برابر خداوند تواضع ، بندگی و ... داشته باشد تا پاک شود .

امام صادق (ع) می فرمایند روزی خداوند متعال با حضرت موسی تکلم کرد ، موسی کلیم الله است و کلیم الله یعنی کسی که خدا با او تکلم کرده است ، خداوند فرمود ای موسی ! آیا می دانی چرا من تو را از میان همه مردم به پیغمبری انتخاب کرده ام ؟ حضرت موسی عرض کرد خدایا تو می دانی . خداوند فرمود من از تمام مردم زمان تو اطلاع دارم اما هیچکدام از این مردم مثل تو برای من متواضع نیستند .

پاکی حضرت موسی او را به مقام رسالت ، نبوت و کلیم اللهی رسانده است که حضرت موسی می تواند به کوه طور برود و با خدا مناجات بکند .

همچنانچه اسلام برای طهارت جسم دستور داده است برای طهارت روح نیز برنامه و دستور دارد .

طهارت لباس و جسم لازم است و باید حتما باشد مخصوصا در نماز ، طواف و ... باید بدن و لباس انسان پاک و طاهر باشد اما مهمتر از آن این است که روح انسان پاک و طاهر باشد و در گرو اعمال زشت نرفته باشد .

در خطبه شعبانیه امام علی (ع) می فرماید وقتی پیامبر این جملات را فرمود بلند شدم و از رسول خدا سوال کردم یا رسول الله ! برترین کارها در این میهمانی ماه مبارک رمضان چیست ؟

پیامبر (ص) فرمودند : یا ابالحسن افضل الاعمال فی هذا الشهر الورع عن محارم الله

برترین کارها در این ماه مبارک رمضان آن است که خودتان و جانتان را نجس نکنید .

وقتی انسان بدنش طاهر است خودش را به چیزی که نجس هست نمی زند . وقتی یکی از اسمای الهی طاهر است و در شان پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) نیز آیه تطهیر آمده است آن میهمانی به آنها نردیک می شود که پاک باشد . در این ماه مبارک رمضان انسان باید خودش را پاک نگه دارد و اگر از قبل از ماه مبارک رمضان نوعی ناپاکی در جان انسان وجود دارد باید آن را با توبه و سجده های طولانی پاک کند . وقتی انسان برای خدا پیشانی به خاک می گزارد تمام منیّت و تکبّرش را کنار می زند و شریف ترین عضو بدنش را برای خدا بر خاک قرار می دهد .

گناهانی که انسان با چشم ، زبان ، دست ، شکم و ... انجام می دهد باعث ناپاکی روح می شود و همگی رذالت و پستی است .

همچنان که اگر کسی لباس یا بدنش یا هر دو نجس باشد نمی تواند نماز بخواند و نمازش باطل است در ماه مبارک رمضان نیز پاکی تن و روح لازم است .

اینکه می گویند " قرب الی الله " یعنی انسان به خدا و پیامبر (ص) نزدیک می شود اما این به معنای آن نیست که نعوذ بالله این قرب مکانی است و خدا باید در جایی باشد که ما به جا و مکان الهی نزدیک بشویم . نه ، زیرا خدا در حالی که خالق کون و مکان است جا ندارد .

این قرب به پیغمبر (ص) و اهل بیت (ع) نیز قرب مکانی نیست . چه بسیار کسانی که در صف اول ، پشت سر پیامبر (ص) ، نماز می خواندند اما الی الابد مخلّد در جهنم هستند .

اینکه می گویند خودتان را به پیامبر (ص) نزدیک کنید یعنی خودتان را با پاکی به آنها که معدن پاکی و طهارت هستند و آیه تطهیر در شان آنها نازل شده است نزدیک کنید . شیعیانِ کسانی که آیه تطهیر در شانشان نازل شده است باید پاک باشند . اگر ما مدعی شیعگی امیرالمومنین (ع) ، که در زیر عبای پیامبر (ص) آیه تطهیر در شانشان نازل شده است ، هستیم اگر ما مدعی شیعگی ، مرید و کفش بردار بچه های حضرت زهرا (س) هستیم باید پاک باشیم چرا که حضرت زهرا (س) عمود آیه تطهیر است و ما با ناپاکی ، معصیت ، دیدن ناپاکی و ماهواره و صحنه های منکر و مبتذل ، شنیدن آوازهای حرام ، شرکت در مجالس لهو و لعب ، خوردن مال هایی که از راه حرام بدست می آید و ... نمی توانیم به آنها نزدیک شویم .

اهل بیت (ع) پاک هستند و در اوج پاکی می باشند . آنها در درجه ای از پاکی هستند که مقام آنها از ابراهیم خلیل ، موسای کلیم و ... بیشتر است .

بدن انسان اگر نجس بشود می توان آن را با ریختن آب در جایی که نجس شده است پاک و طاهر کرد اما اگر روح انسان نجس شد و جان انسان به پستی رفت نیازمند اشک چشم و توبه است .

خدایا بحق امیرالمومنینی که این ماه ماه امیرالمومنین (ع)  است ، بحق حضرت زهرا (س) که عمود خیمه آیه تطهیر است ، بحق فرزندان حضرت زهرا (س) که پاکان روزگار هستند و خدایا بحق خودت که معدن طهارت و پاکی هستی در این ماه مبارک رمضان طهارت و پاکی جان و دل را به برکت امام زمان (عج) و اهل بیت (ع) به همه ما عنایت بفرما